Jak przekazać firmę swoim następcom?

ZDJĘCIA : SZYMON BRODZIAK, AGNIESZKA SZENROK

W przypadku niespodziewanej śmierci właściciela firmy rodzinnej, w trudnym położeniu znajduje się i rodzina, i przedsiębiorstwo. Aby uniknąć wyniszczającej dla rodziny i firmy walki o przejęcie nad nią sterów, warto zaplanować sukcesję z odpowiednim wyprzedzeniem. Pozostawienie losów firmy reżimowi sukcesji uniwersalnej w ramach „zwykłego” spadkobrania ustawowego nie jest rozwiązaniem optymalnym. Wielość spadkobierców może bowiem stanowić istotny problem w zarządzaniu, zwłaszcza gdy będą oni mieli sprzeczne wizje biznesowej przyszłości. Te nieporozumienia w konsekwencji mogą doprowadzić do całkowitego paraliżu działalności.

SUKCESJA W SPÓŁCE I FIRMIE JEDNOOSOBOWEJ

Gdy firma prowadzona jest w formie spółki, jej przekazanie następcom może zostać przygotowane poprzez odpowiednie ukształtowanie treści umowy spółki. Prawo przewiduje kilka opcji pozwalających na płynne przekazanie zarządu nad spółką spadkobiercom. Sytuacja jest natomiast bardziej złożona, gdy firma prowadzona jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej (wpis do ewidencji).

Zgodnie z prawem przedsiębiorca prowadzący firmę w formie jednoosobowej działalności gospodarczej może jeszcze za życia ustanowić tzw. zarząd sukcesyjny. Oznacza to wyznaczenie określonej osoby, która przejmie zarząd nad firmą w momencie śmierci jej właściciela. Celem takiego działania jest umożliwienie bezproblemowej kontynuacji działalności gospodarczej przez firmę zmarłego przedsiębiorcy, bez ryzyka przestoju w działalności.

Co istotne, pomimo ustanowienia zarządu sukcesyjnego, właścicielami firmy pozostają spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy. Jednak do czasu uregulowania sytuacji prawnej firmy (tzn. podziału spadku) przedsiębiorstwem zarządza określona osoba, wskazana przez zmarłego właściciela. Działa ona we własnym imieniu, ale na rachunek przyszłych spadkobierców. Zarządca sukcesyjny wykonuje wszystkie prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Zarządza więc przedsiębiorstwem, ale na dokonanie najbardziej istotnych czynności potrzebuje zgody spadkobierców.

WYJĄTKI OD REGUŁY

Jeżeli w firmie jednoosobowej zarząd sukcesyjny nie został powołany wcześniej, po śmierci przedsiębiorcy mogą to zrobić:

• małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
• spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy,
• spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy,
• gdy jest kilku spadkobierców – spadkobiercy, którym przypada udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.

Alternatywnym rozwiązaniem wobec zarządu sukcesyjnego jest przekazanie przedsiębiorstwa w spadku w formie tzw. zapisu windykacyjnego w testamencie. W takim przypadku określona w testamencie osoba nabywa przedsiębiorstwo (przedmiot zapisu windykacyjnego) już z chwilą śmierci spadkodawcy. Pozostali spadkobiercy dziedziczą wówczas resztę majątku spadkowego i nie mają żadnych praw do przedsiębiorstwa. Nie powstaje wówczas problem sporu co do własności przedsiębiorstwa, zatem wielość właścicieli nie wpłynie niekorzystnie na zarządzanie firmą.

Kluczowym zagadnieniem w takim wariancie jest dokładne i prawidłowe opisanie oraz oznaczenie przedsiębiorstwa w testamencie. Wszelkie nieścisłości w tym zakresie mogą bardzo utrudnić płynne przejście władzy nad biznesem i stanowić przyczynek do sporów między spadkobiercami.

PODSUMOWANIE

W praktyce realizacja każdego ze scenariuszy przekazania firmy następcom to rzecz jasna zadanie bardzo złożone. Popełnione błędy mogą okazać się opłakane w skutkach, a skoro spadkodawcy już nie będzie na świecie, nie będzie miał szansy ich naprawić. Właśnie dlatego warto wcześniej i z odpowiednim wyprzedzeniem porozmawiać z kompetentnym prawnikiem.

„PROSTO O PRAWIE” – CYKL 12 FELIETONÓW PRAWNYCH O TYM CO TRUDNE ACZ WAŻNE, PRZYGOTOWANYCH PRZEZ PRAWNIKÓW.

Szanowni Państwo, jest nam niezwykle miło zaprezentować powyższy artykuł. Przez najbliższy rok, wraz z zespołem kancelarii SMM LEGAL, będziemy prezentowali Państwu najistotniejsze zagadnienia dotyczące prawa i wyzwań, jakie prawo i współczesna rzeczywistość stawia przed przedsiębiorcami. Naszą dewizą jest mówić prosto o rzeczach skomplikowanych. W przypadku pytań zachęcamy Państwa do kontaktu. Autorzy są ekspertami w jednej z największych polskich kancelarii SMM LEGAL Maciak Mataczyński Czech Sikorski sp.j. www.smmlegal.pl