Szpik ratujący życie

ROZMAWIA: Marta Józefczak
ZDJĘCIA: RCKiK

Szpik kostny. To w nim znajdują się komórki krwiotwórcze odpowiedzialne za stałe odtwarzanie i produkowanie elementów morfotycznych krwi. Komórki produkowane przez szpik są częścią układu odpornościowego, biorą też udział w procesie krzepnięcia krwi. Kiedy możemy poznać, że cierpimy na chorobę szpiku?

Monika Badyda lek. Med. z Ośrodka Dawców Szpiku Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu: Choroby układu krwiotwórczego często w początkowej fazie nie dają wyraźnych objawów i wykrywane są przypadkowo, podczas rutynowych kontrolnych badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi. Badanie morfologii krwi każdy z nas powinien wykonywać kontrolnie raz do roku – jest ono tanie, nieskomplikowane i można je wykonać w każdym laboratorium medycznym. Objawami, które powinny nas zaniepokoić i skłonić do szybkiego wykonania tego badania i konsultacji z lekarzem rodzinnym, są częste, przedłużające się infekcje, nagle pojawiająca się skłonność do występowania dużych siniaków nawet po niewielkim urazie, częste krwawienia np. z nosa, bardzo obfite, przedłużające się miesiączki, narastające i przedłużające się uczucie osłabienia, zmęczenia. Trzeba też zaznaczyć, że nie każda choroba układu krwiotwórczego jest chorobą nowotworową, nie każda będzie wymagała przeszczepienia komórek krwiotwórczych, wiele chorób układu krwiotwórczego jest leczonych ambulatoryjnie i nie wymaga pobytu w szpitalu.

Co w przypadku, jeśli taka choroba zostanie zdiagnozowana?

Choroby układu krwiotwórczego, to pojęcie bardzo szerokie. W zależności od diagnozy, część chorych może być skutecznie leczona przez lekarza rodzinnego, część w poradniach specjalistycznych przez specjalistę hematologa. W przypadku zdiagnozowania rozrostowych chorób układu krwiotwórczego, często na początku leczenia konieczna jest hospitalizacja. Później, w zależności od rodzaju diagnozy i reakcji organizmu chorego na rozpoczęte leczenie, niektórzy chorzy zostaną zakwalifikowani do wykonania przeszczepienia komórek krwiotwórczych.

Bardzo często dawcy szpiku poszukuje się wśród najbliższych osoby chorej.

Przeszczepienie komórek krwiotwórczych jest procedurą trudną, poprzedzoną bardzo intensywną chemioterapią oraz obarczoną wysokim ryzykiem powikłań. Decyzji o kwalifikacji chorego do przeszczepienia nie podejmuje się więc pochopnie. Jeśli jednak taka decyzja zapadnie, to pierwszymi kandydatami na dawcę jest rodzeństwo chorego, wśród którego poszukuje się dawcy w pełni zgodnego w układzie HLA.

Co w przypadku, jeśli nie ma zgodności?

Jest to istotne pytanie, zwłaszcza w obecnej sytuacji, gdy w rodzinach jest coraz mniej dzieci, wiele osób nie ma rodzeństwa, a więc znalezienie dawcy rodzinnego nie jest możliwe. Jednak nawet posiadanie brata lub siostry nie gwarantuje tego, że dawca rodzinny się znajdzie. Gdy chory ma jednego brata lub jedną siostrę, to prawdopodobieństwo, że występuje pełna zgodność nie przekracza 25%. Jeśli nie ma dawcy rodzinnego, konieczne jest poszukiwanie dawcy niespokrewnionego spośród osób zarejestrowanych na świecie w rejestrze potencjalnych dawców szpiku WMDA (World Marrow Donors Association).

Wiele mówi się na temat tego, że w Polska na tle innych krajów Unii Europejskiej, ale też świata, wypada słabo jeśli chodzi o ilość zarejestrowanych dawców. Czy to prawda?

Liczba zarejestrowanych w Polsce dawców nie jest mała, jesteśmy trzecim co do wielkości rejestrem w Europie. Trzeba jednak pamiętać, że Polska należy do krajów o dużej liczbie ludności i gdy spojrzymy na wskaźnik, ilu mamy zarejestrowanych dawców na 1000 mieszkańców (ok.35/1000) to do np. maleńkiego Cypru jeszcze sporo nam brakuje. Można powiedzieć, że na Cyprze co dziesiąty przechodzień na ulicy jest zarejestrowany jako potencjalny dawca.

Jak zostać dawcą szpiku?

Jest to naprawdę proste. Gdy już podejmiemy decyzję, że chcemy zarejestrować się w bazie potencjalnych dawców szpiku, trzeba zgłosić się do naszego Centrum. Staramy się jak najbardziej ułatwić proces zgłaszania, jesteśmy obecni praktycznie w całej Wielkopolsce. Można się zgłaszać w naszym Centrum na ul. Marcelińskiej 44, w Oddziałach Terenowych zlokalizowanych w wielu miastach Wielkopolski i na wszystkich akcjach wyjazdowych, na których pobierana jest krew. Adresy, godziny otwarcia oraz terminy akcji wyjazdowych znaleźć można na naszej stronie internetowej www.rckik.poznan.pl

Jeśli zobaczycie Państwo gdzieś w mieście nasz czerwony krwiobus – zapraszamy. Można zgłosić się spontanicznie, nie trzeba wcześniej umawiać wizyt!

Wiele osób uważa, że pobieranie szpiku jest bolesne. Czy to prawda?

Istnieją dwie metody pobierania komórek krwiotwórczych: z krwi obwodowej i z talerza kości biodrowej. W przypadku pobrania komórek z krwi obwodowej, odczucie jest takie, jak przy oddawaniu krwi – czujemy po prostu ukłucie igłą. Pobranie z talerza kości biodrowej jest procedurą bardziej skomplikowaną. W tym wypadku dawca otrzymuje znieczulenie, aby uniknąć jakichkolwiek dolegliwości bólowych.