Zielona rewolucja kijem i marchewką

Mateusz Stańczyk, adwokat, of counsel w SMM Legal Maciak Mataczyński Adwokaci sp. k.

14 lipca Komisja Europejska przedstawiła pakiet regulacji zwany „Fit for 55” (ang. Gotowi na 55), służący wdrożeniu Europejskiego Zielonego Ładu. To program, który wyznacza kierunki dla działań Unii Europejskiej w najbliższych latach. Głównym celem jest osiągnięcie w 2050 roku neutralności klimatycznej w Unii Europejskiej (czyli zerowej produkcji gazów cieplarnianych netto, dzięki ograniczeniom emisji i zwiększeniu ich absorbcji).

Nazwa regulacji wzięła się od celu pośredniego, czyli redukcji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 roku w stosunku do ich emisji netto w 1990 roku. Sam pakiet zmian prawnych można streścić w słowach Komisarza Timmermansa: „obciążyć węgiel, premiować dekarbonizację”.

Dlaczego kij i marchewka?

Ten medal ma oczywiście dwie strony. Z jednej – systemowa transformacja pozytywnie wpłynie na wiele sfer gospodarczych i społecznych, a firmy mogą liczyć na dodatkowe dofinansowania. Z drugiej, plan wprowadzi ograniczenia i obciążenia dla przedsiębiorców.

W dyskusji wokół programu pojawiały się głosy, że Unia Europejska próbuje zmienić sposób prowadzenia biznesu i w ogóle życia w Europie. Komisja odpowiedziała na nie stwierdzeniem, że zmiany – wzrost zagrożenia klimatycznego i rozwój technologii – i tak się dzieją, niezależnie od jej działań. Program „Fit 55” jest tylko próbą wzmocnienia pozytywnych trendów i osłabienia negatywnych. Co warto odnotować jako nowość względem dotychczasowej praktyki Unii Europejskiej, Komisarze w czasie prezentacji wyraźnie podkreślali konieczność zmiany podejścia jednostkowego ludzi i przedsiębiorców.

Marchewka…

Komunikacja dotycząca zmian legislacyjnych została zorganizowana wokół dwóch przemyślanych zabiegów. Po pierwsze, podkreślano jej długofalowość (kto będzie pamiętał w 2035 roku, że zakaz sprzedaży nowych samochodów spalinowych zaproponowano w 2021 roku?). Po drugie, silnie podkreślano narzędzia osłonowe dla całych grup i sektorów, eksponując przysłowiową „marchewkę”.

Jednym z głównych mechanizmów osłonowych jest stworzenie nowego narzędzia finansowego zwanego Społecznym Funduszem Klimatycznym. Do 2032 roku ma on zapewnić ponad 72 miliardów euro na „wsparcie obywateli Unii najbardziej dotkniętych lub zagrożonych ubóstwem energetycznym lub ubóstwem w zakresie mobilności”. Środki te mają być przeznaczone m.in. na renowacje i zwiększenie efektywności energetycznej budynków i pochodzić ze zmienionego systemu handlu uprawnieniami do emisji.

Drugim ważnym narzędziem jest przeznaczenie środków finansowych z programów Unii na wsparcie działań służących realizacji Europejskiego Zielonego Ładu. To aż 35% programu Horyzont Europa, 37% właśnie zatwierdzanych Krajowych Programów Odbudowy oraz 30% pozostałych programów wieloletnich Unii Europejskiej w obecnej perspektywie 2021–2027.

Ostatnia z kluczowych zmian to mechanizm CBAM (dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂) stanowiący swoisty „podatek ekologiczny”. Ma on wyrównywać szanse przedsiębiorców europejskich i ich konkurentów spoza Unii niepodlegających regulacjom UE, ale – co niewątpliwe – wpłynie na ceny dóbr importowanych spoza UE. Cytując Komisję: „CBAM będzie stopniowo wprowadzany przy jednoczesnym stopniowym wycofywaniu bezpłatnych uprawnień, dzięki czemu nowy system będzie stanowił silniejszą zachętę dla unijnego i zagranicznego przemysłu do wprowadzania innowacji i ograniczania emisji”.

… i kij

Dużo istotniejsze są planowane ograniczenia. Pierwszym z tych kluczowych jest przywołana zapowiedź stopniowego ograniczenia bezpłatnych uprawnień do emisji. Drugim – rozbudowanie systemu handlu emisjami poprzez włączenie do niego w najbliższych latach transportu morskiego, lotniczego i drogowego oraz budynków. W tych sektorach będą za to odpowiedzialni przedsiębiorcy, co pewnie znajdzie odzwierciedlenie w cenach detalicznych.

Trzecią istotną sprawą jest planowana zmiana minimalnych stawek opodatkowania energii. Premiuje ona energię „zieloną” i zwiększa obciążenia energii z paliw kopalnych (np. w przypadku gazu naturalnego na potrzeby grzewcze i produkcji energii elektrycznej z 0,15/0,3 EUR/ GJ przez 0,6 EUR/GJ w 2023 r. docelowo do 0,9 EUR/ GJ w roku 2033).

Świadomość

Cytując jednego z komentatorów – zaskakujące jest zaskoczenie dawno komunikowanymi planami. Warto mieć ich świadomość, zarówno jako przedsiębiorca, jak i konsument.

„PROSTO O PRAWIE”

– CYKL 12 FELIETONÓW PRAWNYCH O TYM CO TRUDNE ACZ WAŻNE, PRZYGOTOWANYCH PRZEZ PRAWNIKÓW.

Szanowni Państwo, jest nam niezwykle miło zaprezentować powyższy artykuł. Przez najbliższy rok, wraz z zespołem kancelarii SMM LEGAL, będziemy prezentowali Państwu najistotniejsze zagadnienia dotyczące prawa i wyzwań, jakie prawo i współczesna rzeczywistość stawia przed przedsiębiorcami. Naszą dewizą jest mówić prosto o rzeczach skomplikowanych. W przypadku pytań zachęcamy Państwa do kontaktu. Autorzy są ekspertami w jednej z największych polskich kancelarii SMM LEGAL Maciak Mataczyński Czech Sikorski sp.j.

www.smmlegal.pl