Jajko - symbol Świąt Wielkanocnych i... bogactwa

TEKST: Elżbieta Podolska
ZDJĘCIA: Muzeum Narodowe

Jajo jako symbol odrodzenia, szczególnie piękne formy przybiera podczas Wielkanocy. Zdobione na różne sposoby, od lat jest ofiarowywane jako szczególny podarek w różnych rejonach świata chrześcijańskiego.

Dla upamiętnienia zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, obdarowywano się jajkami. Początkowo były to zdobione jaja kurze i gęsie, potem wykonywano je z drewna, rzeźbiono w kości, z metali szlachetnych, półszlachetnych kamieni czy porcelany. Zawsze zdobiono z niezwykłą galanterią i starannością, a motywami dekoracyjnymi nawiązywano nie tylko do Wielkanocy, ale zawsze podkreślano aspekty religijne i duchowe. Prezentowano świętych, kościoły, symbole cesarskie, postacie historyczne etc.

W Muzeum Sztuk Użytkowych znaleźć można takie właśnie wyjątkowe jajko podarunkowe. Powstało w Cesarskiej Manufakturze Porcelany w Petersburgu w czasach panowania Mikołaja lub Aleksandra II. Zdobione jest z jednej strony pięcioramienną gwiazdą, a z drugiej wizerunkiem Świętej Heleny, matki Konstantyna Wielkiego. Ta święta w kościołach wschodnich otoczona jest szczególną czcią. Na porcelanowym jajku znajduje się wizerunek pięknej kobiety o uduchowionym wyrazie twarzy, w stroju współczesnym czasom Napoleona III. Przypomina cesarzową Eugenię, francuską monarchinię, która słynęła z dobroczynności, miała wpływ na politykę i panującą wówczas modę i była wzorem dla kobiet wysokiego urodzenia. Podarunkowe jajka, małe, zdobne cacka, osiągały wielką wartość. Dziś stanowią cenne muzealne precjoza o wyjątkowym kunszcie artystycznym.

Jajko, ze swym symbolicznym bogactwem, stało się częstym motywem w sztuce. Jacek Malczewski , jeden z najwybitniejszych polskich malarzy, w „Autoportrecie z pisanką” namalowanym w 1909, właśnie jajko uczynił pierwszoplanowym bohaterem. Pisanka jest bowiem przyczynkiem do malarskiej opowieści o cudzie Wielkiej Nocy, o odrodzeniu, o cyklu wegetacji natury, o nieśmiertelności. Wszystkie elementy obrazu, począwszy od tytułowej pisanki, przez jaskółkę – zwiastunkę wiosny, pejzaż budzący się po zimie, symbolizują zmartwychwstanie Chrystusa, a jednocześnie pozwalają budzić nadzieję na wyzwolenie Ojczyzny z niewoli.