Objawów endometriozy nie wolno lekceważyć

ROZMAWIA: Joanna Małecka

ZDJĘCIA: Archiwum prywatne

Czym jest endometrioza i dlaczego tak trudno ją zdiagnozować?
Endometrioza jest jednym z trudniejszych zagadnień w zakresie ginekologii ze względu na dość utajony przebieg. Dolegliwości bólowe, które towarzyszą okresowi okołomiesiączkowemu, są przez znaczną część kobiet traktowane jak coś normalnego. A to może być początek choroby.

Kogo dotyka ta choroba?
Najczęściej pacjentkami są kobiety w okresie rozrodczym, między 25 a 35 rokiem życia, a aż 40 procent z nich ma problemy z płodnością. Dodatkowym schorzeniem, które wiąże się z endometriozą, jest zespół bólowy miednicy mniejszej. Są to bolesne dolegliwości w okresie okołomiesiączkowym, ból podczas stosunku, często bardzo obfite miesiączki. Jedna z obecnie najpopularniejszych teorii związanych z rozwojem endometriozy mówi o tym, że w błonie śluzowej macicy, w tzw. warstwie funkcjonalnej, znajdują się okołonaczyniowe komórki, które mają zdolność przemiany z komórek mezenchymalnych w komórki endometriozy. Według najstarszej teorii mamy do czynienia z sytuacją wstecznego krwawienia podczas miesiączki przez jajowody do jamy brzusznej w konsekwencji powstawania implantów w obrębie miednicy mniejszej. Nie u wszystkich kobiet dochodzi do takiej sytuacji. Endometrioza, gdyby skrócić to pojęcie, jest „położeniem” elementów błony śluzowej macicy poza jej jamą. Wygląda to tak, że te nieprawidłowo zlokalizowane komórki błony śluzowej, które normalnie znajdują się w jamie macicy, „wzrastają” w innych miejscach, np. w jamie otrzewnowej lub jajniku. I podczas krwawień miesięcznych reagują złuszczeniem podobnie jak błona śluzowa jamy macicy. To właśnie powoduje odczyn zapalny, powstawanie zrostów oraz dolegliwości bólowe. Częstą lokalizacją zmian endometrialnych są jajniki, które, w postaci guzów, także dają silne dolegliwości bólowe i mogą niszczyć prawidłową strukturę jajnika. W przypadku zmian przekraczających 4 centymetry i dających dolegliwości bólowe powinniśmy rozważać leczenie operacyjne, oczywiście technikami minimalnie inwazyjnymi. Zmian poniżej 4 centymetrów, szczególnie u kobiet planujących zajście w ciążę, według obecnej wiedzy medycznej raczej nie powinniśmy operować. Ponieważ może w ten sposób zmniejszyć się tzw. rezerwa jajnikowa, czyli liczba pęcherzyków jajnikowych, tak potrzebnych w pewnym momencie leczenia kobietom, które chciałyby zostać mamami i skorzystać np. z programu in vitro.

Czy jest to choroba na całe życie?
Tak, jest to choroba przewlekła, której nie da się wyleczyć w sposób bardzo skuteczny. Leczenie operacyjne endometriozy jest czasami trudniejsze niż leczenie operacyjne nowotworów. Lokalizacja tych zmian może dotyczyć różnych narządów, takich jak: jelita, pęcherz moczowy, moczowód. Kobiety poszukują pomocy w wielu miejscach – u internistów, chirurgów, urologów, ginekologów i dopóki nie stworzymy multispecjalistycznego zespołu zajmującego się, podobnie jak na całym świecie, leczeniem tej choroby, do tego czasu będziemy napotykali na problemy i późne wykrycie choroby. Jestem po daleko zaawansowanych rozmowach z moimi kolegami chirurgami, panem profesorem Markiem Szczepkowskim, profesorem Piotrem Chłostą, profesorem Tomaszem Banasiewiczem i chcemy doprowadzić do stworzenia takiego zespołu. Mam nadzieję, że nam się to uda.

Kiedy?
Będzie to tak szybko, jak szybko system będzie w stanie dostosować nasze oczekiwania i wiedzę medyczną do możliwości finansowania takiego działania. Wydaje mi się, że obecne zmiany i podejście do endometriozy, o których słyszę w obrębie Ministerstwa Zdrowia, mają właśnie do tego doprowadzić. Chciałbym, aby te zespoły zajmowały się kobietami chorymi na endometriozę posługując się technikami, którymi leczy się na całym świecie, a więc technikami minimalnie inwazyjnymi, które są mi niezwykle bliskie.

Czy mamy dziś skuteczne metody leczenia endometriozy?
Wszystko zależy od tego, jak młoda jest kobieta i czy ma plany powiększenia rodziny. Leczeniem początkowym powinno być takie, które zlikwiduje działania niekorzystne, a więc obfite miesiączki czy ból. Takim działaniem jest wprowadzenie antykoncepcji hormonalnej. Oczywiście nie wykluczymy w ten sposób choroby, ona dalej się tli. W diagnostyce jednymi z paradoksalnie najłatwiejszych badań, ale jednocześnie najtrudniejszymi, są te wykonywane podczas trwania miesiączki. Niestety wiąże się to ze sporym dyskomfortem ze strony pacjentki i stanowi duże ograniczenie dla niektórych kobiet. Jednak jeśli lekarz przekona do tego badania pacjentkę, to będzie mógł szybciej i precyzyjniej dobrać właściwe leczenie. Leczenie farmakologiczne powinno być, co chcę szczególnie podkreślić, pierwszym etapem działania, jeśli chodzi o kwestię endometriozy. Dodatkowym elementem diagnostycznym jest badanie ultrasonograficzne, w niektórych sytuacjach badanie tomografii komputerowej bądź rezonansu magnetycznego. Po uzyskaniu pełnego obrazu możemy podejmować decyzje kliniczne.

Gdzie szukać pomocy?
Powiem dość przewrotnie, że powinno się iść do takiego specjalisty, który ma wiedzę. Jeżeli dolegliwości dotyczą sfery narządów płciowych, to według mojej oceny powinno się udać do ginekologa. Jeśli te dolegliwości są niewystarczająco diagnozowane, należy koncentrować się wokół takich ośrodków, które zajmują się diagnostyką i leczeniem małoinwazyjnym schorzeń ginekologicznych, jak nasz szpital, ponieważ tam częstotliwość stosowania metod diagnostycznych i terapeutycznych jest wyższa niż w mniej doświadczonych w ośrodkach. Chcę podkreślić, że wszystkie zabiegi realizowane w ramach Międzynarodowego Centrum Minimalnie Inwazyjnej Chirurgii Miednicy Mniejszej wykonywane w naszym szpitalu odbywają się w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia i tutaj za nic nie trzeba płacić.